جولان دلالان؛ آفت کشمش استان!

شهرستان تاکستان شهر اول انگور کشور و یکی از مهمترین و بزرگترین قطب های تولید انگور و کشمش خاورمیانه است و محصولاتش کیفیتی جهانی دارد.

رییس سازمان جهادکشاورزی استان قزوین می گوید «این استان با تولید 17درصد انگور کشور، رتبه نخست تولید این محصول را به خود اختصاص داده است». صفری، سطح زیرکشت محصول انگور در استان قزوین را 35 هزار و 494 هکتار اعلام کرده و می افزاید: از این باغها سالانه  حدود 397هزار و 688 تن محصول برداشت می شود.

مدیر جهاد کشاورزی تاکستان هم می گوید «در حال حاضر بیش از 80 درصد باغ های انگور این استان و 11 و 2 دهم درصد باغ های انگور کشور در این شهرستان قراردارد». اسماعیلی، سطح زیر کشت انگور در شهرستان تاکستان را 25 هزار و 530 هکتار اعلام و پیش بینی می کند: «با توجه به کاهش  بارندگی در شهریور ماه امسال میزان تولید این محصول به 350 هزار تن با متوسط عملکرد هر هکتار 14 هزار و 200 کیلوگرم برسد.» 

** ویرانه ای زیر پاهای سوء مدیریت

تا مدتی قبل بخش عمده ای از انگور تولیدی استان به کشورهای همسایه صادر می شد، بخش دیگری هم که تبدیل به کشمش می شد، پس از فراوری و بسته بندی در کارخانه های متعدد خشکبار شهر صنعتی تاکستان آماده صادرات به اقصی نقاط جهان می شد و بخش ناچیزی از سود این صادرات هم به دست کشاورزان می رسید، اما در سالهای اخیر دود ماجراجویی های دولت پیشین در عرصه بین المللی، به چشم کشاورزان هم رفته است و امروز انگور و کشمش بسیاری از «تاک داران» استان با کمبود مشتری روبروست. در این آب گل آلود هم آنچه فراوان یافت می شود تورهای ماهیگیری دلالان است.

 

علی رحمانی، باغدار و معلم، به تابان می گوید: «با توجه به نرخ تورم، هر سال باید شاهد افزایش هزینه های تولید باشیم، بخش عمده فعالیت های داشت و برداشت در تولید انگور و فرآوری آن به صورت کشمش با استفاده از قوت بازوی کارگر انجام می شود. این گونه هزینه ها در مجموع بیشتر از ۵۰درصد هزینه های تولید است. افزایش سالانه دستمزد نیروی کار کشاورزی در سال های اخیر بیش از نرخ تورم رسمی جامعه بوده و به ناچار قیمت تمام شده محصول را افزایش داده اما قیمت خرید محصول به همان نسبت افزایش نیافته است.»

باغدار دیگری به نام عباس طاهری نیز در تایید گفته های رحمانی به خبرنگار تابان می گوید: «در یکی دو سال گذشته قیمت همه چیز به شدت افزایش یافته و به ویژه در مورد محصولات باغی مثل انگور که درصد دستمزد کارگر در مجموع هزینه های داشت و برداشت بسیار بالاست، دستمزد روزافزون کارگران، قیمت تمام شده محصول را بیش از پیش افزایش داده است. در این شرایط، بلای دیگری که سر کشاورزان تاکستان آمد، تگرگ وحشتناکی بود که تمام باغ های ما را زد و باغ خود بنده که هر سال بین 15 تا 20 تن کشمش می داد، امسال به خاطر تگرگ کمتر از 6.5 تن محصول داده است و جا دارد دولت در این زمینه به داد کشاورزان برسد و بیمه درصدی از ضرر و زیان ما را به موقع پرداخت کند تا بیش از این با بحران دست به گریبان نباشیم.»

به گفته نماینده تاکستان در مجلس، اکنون امکان عرضه انگور کشاورزان تاکستانی به بازار و یا تبدیل آن به کشمش به مقدار ۳۰ یا ۴۰ درصد بوده و مابقی محصول آسیب دیده است و این مسئله برای تاکستانی‌ها مشکل ایجاد کرده و این در حالی است که از جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفری شهرستان تاکستان بیش از ۷۰ درصد مخارج زندگی‌شان از این تاک‌ها به دست می‌آید.

در این باره محمد اسماعیل‌نیا، نایب رییس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز چند ماه پیش در جمع خبرنگاران با بیان اینکه باید به صورت جدی به موضوع صادرات کشمش اهمیت داده شود، خاطرنشان کرده بود: «قیمت فعلی کشمش خجالت‌آور است چرا که هزینه‎های باغداران مانند کود، قیمت انرژی، دستمزد کارگران و… افزایش داشته اما کشمش بر خلاف سایر کالاها و محصولات نسبت به سال گذشته ارزان‌تر شده است.»

** باغداران، لای منگنه ها

با این اوصاف، واقعیت تلخ آن است که باغداران استان در آن واحد از چند سو ضربه می خورند؛ یکی از طبیعت، یکی از سوء مدیریت و کمبود نظارت ریشه دار سازمانهای دولتی ذیربط و ضربه دیگر از رونق بی سابقه واسطه بازی و دلالی که از عوارض ناگزیر اقتصاد بیمار و رانتی است. از سوی دیگر، تعطیلی اکثر صنایع تبدیلی و نبود سردخانه سبب کاهش قیمت انگور و اجبار باغداران به تبدیل انگورشان به کشمش و سوق دادن شان به چرخه معیوبی شده است که اغلب به قلاب دلالان منتهی می شود؛ کشاورزی که سالها زحمت یک باغ را کشیده و مراحل کاشت، داشت و برداشت را انجام داده، در صورت یافتن مشتری و فروش محصول کشمش خود، برای هر کیلوگرم از بهترین و باکیفیت ترین محصولش حداکثر 4 هزار تومان دریافت می کند که آن هم تقریبا همیشه با چک مدت دار و دردسرهای مربوطه است، در حالی که دلالان بدون کوچکترین زحمت فقط با چند تلفن مبلغی در حدود چیزی که به دست کشاورز می رسد، می گیرند و کشمشی با کیفیت متوسط، با قیمتی بین 8 تا 10 هزار تومان به دست مصرف کنندگان استانهای همجوار می رسد. روشن است که قیمت اقلام درجه 1 برای مصرف کننده بیشتر از اینهاست.

** چشم انداز صادرات

مهم ترین کالاهای صادراتی کشاورزی ایران عبارت اند از پسته، کشمش، انواع پوست و چرم، خاویار، زیره، زعفران و خرما. در میان محصولات مذکور، سهم صادرات پسته، کشمش، زیره و زعفران معمولا جایگاه خاصی داشته است.

کیومرث فتح اله کرمانشاهی، معاون کل سازمان توسعه تجارت ایران سه ماه پیش در گفتگو با رسانه ها، ایجاد زیرساخت های نگهداری و توزیع کشمش در بازار روسیه و سایر بازارهای هدف را به عنوان یکی از نیازهای اساسی این صنعت عنوان کرده و افزوده بود: «ارزش صادرات این محصول 354 میلیون دلار و به وزن 138 هزار تن بوده که نسبت به سال 1390 از نظر وزنی 11.7 درصد و از نظر ارزشی 18 درصد افزایش یافته است.»

به گفته کرمانشاهی؛ امارات، آذربایجان، ترکیه و هند عمده بازارهای صادراتی کشمش ایران به شمار می آیند، ضمن اینکه مقدار قابل توجهی از این محصول به کشورهایی نظیر آلمان، انگلستان، فرانسه، رومانی، استرالیا و کانادا صادر می شود.

** خرید تضمینی کشمش

محمود شقاقی، یکی دیگر از باغداران تاکستان به معضل دیگری اشاره می کند و می گوید: «سرما و تگرگ دست خدا و طبیعت است و ما گلایه ای از آسمان نداریم، چیزی که کشاورزان را تحقیر می کند، کمبود نظارت و تخصص در نهادهایی است که راه را برای سوء استفاده همیشگی دلالان هموار کرده است. کم لطفی وزارت کشاورزی در تعیین واقعی و منصفانه قیمت تضمینی خرید کشمش، باعث می شود دلالان مثل همیشه بر این سفره پر نعمت بنشینند و بدون اینکه هیچ زحمتی بکشند و عرقی بریزند، از دسترنج کشاورز بخورند.»

کارشناسان می گویند نرخ خرید تضمینی کشمش کفاف نیمی از هزینه های کشاورز را نمی‌کند و تنها راه تغییر این وضعیت، بازگشت ثبات و از سر گیری صادرات این محصول است. صادرات محصولات کشاورزی از ارکان اصلی تجارت بدون نفت در کشور به شمار می رود و چنانچه با برنامه ریزی روشنی همراه باشد، به نوبه خود در توسعه ظرفیت های تولیدی کشور، افزایش بهره وری و تخصیص بهینه عوامل تولید بسیار تأثیرگذار خواهد بود. 

منبع:هفته نامه تابان